Η συμβολή τής Συνθήκης τής Αδριανουπόλεως

Ενώ είναι η Ρωσία και η Τουρκία που υπέγραψαν στις 14 Σεπτεμβρίου 1829 τη Συνθήκη Αδριανουπόλεως, είναι η Ελλάδα που βγαίνει κερδισμένη. Αυτό το νοητικό σχήμα δεν είναι ασυνήθιστο στη γεωστρατηγική, όμως και δυστυχώς, δεν το αξιοποιούμε από άγνοια. Ένα ανάλογο παράδειγμα θα ήταν η έλλειψη αξιοποίησης της Συνθήκης Λωζάννης από την Κύπρο... Ας αναλύσουμε όμως λεπτομερέστερα τη Συνθήκη Αδριανουπόλεως για να αναδείξουμε τα στοιχεία της.

Το πρώτο στοιχείο είναι ότι η Συνθήκη αυτή υπογράφεται μετά την είσοδο του ρωσικού στρατού στην Αδριανούπολη. Αυτό σημαίνει ότι λειτούργησε το ρωσικό δόγμα και όχι το τουρκικό. Η Συνθήκη αυτή είναι το πρώτο επίσημο πλήγμα που δέχεται η Οθωμανική Αυτοκρατορία κι επομένως αμφισβητείται πια η παντοδυναμία της ακόμα και σε διπλωματικό επίπεδο. Ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν αναγνώριζε την ύπαρξη του ελληνικού κράτους έως την ένοπλη σύγκρουση στη Ναυμαχία Ναυαρίνου το 1827, με τη Συνθήκη Αδριανουπόλεως αναγκάζεται να αποδεχτεί την ήττα της στρατηγικής της. Διότι και με τις διατάξεις της Συνθήκης Λονδίνου στις 6 Ιουλίου 1827 και με το Πρωτόκολλο Πετρουπόλεως στις 4 Απριλίου 1826, η Ελλάδα δεν ήταν ανεξάρτητη από την Υψηλή Πύλη. Υπήρχε ελευθερία εσωτερικής διοίκησης, διεξαγωγής εμπορίου και θρησκεύματος, όχι όμως ανεξαρτησία. Ενώ η Συνθήκη Αδριανουπόλεως προβλέπει για τους Τούρκους εγκατεστημένους στην Ελλάδα, τη μετανάστευση στην πατρίδα τους έναντι αποζημίωσης της ακίνητης περιουσίας τους. Με άλλα λόγια, οι Τούρκοι κατακτητές γίνονται πρόσφυγες που δεν έχουν πια δικαίωμα επιστροφής στην Ελλάδα. Για να κατανοήσουμε καλύτερα πόσο σημαντική είναι η συμβολή αυτής της Συνθήκης, αρκεί να επισημάνουμε τη στάση της Αγγλίας. Η Αγγλία αρνείται να δώσει τη συναίνεσή της διότι θεωρεί ότι η ανεξαρτησία της Ελλάδας αποτελεί παράγοντα ανησυχίας στην Ανατολή. Την έμμεση αναγνώριση της Ελλάδας θα την αποδεχτεί με το Πρωτόκολλο της 3ης Φεβρουαρίου 1830, αλλά ακόμα και τότε υπό έναν όρο: να είναι μικρότερος ο εδαφικός χώρος του νέου κράτους. Όμως ακόμα και με αυτόν τον όρο, με τη Συνθήκη Αδριανουπόλεως το ελληνικό κράτος υπάρχει πια και μπορεί, βέβαια, να εισχωρήσει στη διαδικασία ανάπτυξης μιας εδαφικής στρατηγικής. Η ουσία αυτού του νοητικού σχήματος είναι ότι το έργο μιας Συνθήκης δεν αφορά μόνο αυτούς που την υπογράφουν. Υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις που μπορεί να αξιοποιηθούν με τον βέλτιστο τρόπο αν τις επινοήσουμε εγκαίρως. Οι Συνθήκες είναι πολύπλοκες και περίπλοκες. Κατά συνέπεια, ενσωματώνουν στοιχεία που δεν έχουν άμεσες επιπτώσεις αλλά είναι αποτελεσματικά σε βάθος χρόνου. Άρα αντί να καταγγέλνουμε από άγνοια μερικά δεδομένα και να περιμένουμε άλλα που δεν υπάρχουν, πρέπει να τα αναλύουμε και να τα αξιοποιούμε με κάθε τρόπο. Έτσι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι μια απλή εφαρμογή αυτού του νοητικού σχήματος.

Νίκος Λυγερός